Özellikle yaşadığımız 6 Şubat depremi sonrası, dostlarımızın ve çocuklarımızın kaybolma riskini ortadan kaldırmak bir ihtiyaçtan öte gereklilik haline dönüştü. Uzun zamandır kedilerimi Airtag ile izlemek istiyordum fakat hem cihazın büyük olması, hem cihazı çalmak isteyecek insanların hayvanlara zarar verme riski, hem de cihaz sürekli sinyal yaydığı için EMF radyasyonu nedenli kanser riski beni düşündürüyordu. İlk iki sorunu halen çözememiş olsam da, üçüncü ve en önemli risk olan kanser riski için detaylı bir akademik araştırma yaptım. Bulduğum en kapsamlı çalışmayı inceledim ve sonuç kısmının bir özetini sizlerle paylaşmak istedim. Cihazı almaya veya almamaya karar vermeden önce bu araştırmayı benim yaptığımı, Apple’ın Airtag’in hayvan ve çocuk takibinde kullanılmasını tavsiye etmediğini lütfen göz önünde bulundurun.
Çocuklar için cep telefonlarının kullanımıyla ilgili maruz kalmanın beynin belirli alt bölgelerinde (korteks, hipokampüs ve hipotalamus) ve cihazların bu dokulara daha yakın olması nedeniyle gözde, önemli ölçüde yüksek iletkenliğinin bir sonucu olarak kafatasındaki kemik iliğinde etkili olduğu bilinmektedir. Bu bulgular, TC'nin geometrisi ve baş yapısının farklı olmasına rağmen evcil hayvanlara uyarlanabilir. TC'nin, TC’yi takmak için tasma kullanılması ve tasmanın kafaya yakın olması nedeniyle hayvana etkisi farklıdır. Çalışmalar gösteriyor ki, özellikle yavru evcil hayvanlar için risk daha yüksektir ve bunun nedeni geometri (daha kısa mesafe), juvenil kemiklerin iletkenliği ve TC'nin sinyalizasyon sıklığıdır. RF-EMF maruziyetinden kaynaklanan risklere ek olarak, tasma kullanım riskleri de dikkate alınmalıdır. Araştırmalar ayrılabilir mekanizmalara sahip (güvenlik klipsli) tasmaların doğru kullanımının son derece önemli olduğunu gösterdi. Doğru kullanılmayan tasma ve TC nedenli üç kedi boğulma vakası görülmüştür. TC’lerin metal halka kullanılarak tasmaya sabitlenmesi sonucu yutma riski ve TC’nin patlama riski ile yaralanmalar tamamen önlenememektedir. Ayrılabilir mekanizmalı tasmalarda kendi başına bile bile ciddi yaralanmalar meydana gelebilir. Riski azaltmak tasmanın ne çok gevşek ne de çok sıkı kullanımı ile mümkündür.
Evcil hayvanlarda RF-EMF maruziyeti sadece TC’ler ile değil, ev ortamında RF-EMF yayan diğer cihazlar nedenli de meydana gelmektedir. Evcil hayvanların RF-EMF maruziyetinin incelenmesi ve ilgili risk değerlendirmesi şunu gösteriyor: her üç maruz kalma kategorisi için değerlerin toplamı (ortam ve amaçlanmayan maruz kalma, iç mekân RF yayan cihazlara amaçlanan maruz kalma ve amaçlanan maruz kalma nedeniyle TC'lere), ICNIRP referans seviyelerinin belirgin bir şekilde üstünde yer alır. Bu, sağlığa olumsuz etki anlamına gelir. RF-EMF maruz kalma seviyesi ICNIRP sınır değerlerinin altında kalsa bile, maruziyeti azaltmak ve TC'lerin kullanımının etkinliğini artırmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
_ RF yayan iç mekân cihazlarından kaynaklanan maruziyet şu şekilde ortadan kaldırılabilir veya azaltılabilir: güç kaynağının kapatılması veya teknik cihazların çalışma süresinin sınırlandırılması;
_ RF yayan iç mekân cihazları ile hayvanlar arasında yeterli mesafe bırakılmalıdır.
_ Bir TC yalnızca evcil hayvanların dış mekan erişimine sahip olduğu veya kaçabileceği dönemlerde kullanılmalıdır.
_ Yavru hayvanlar için, iç mekâna maruz kalma ve TC'lerin kullanımı dikkate alınmalıdır, çünkü belirli bir alan seviyesine aynı maruz kalma yoğunluğu, yetişkin hayvanlara kıyasla daha yüksek bir doz oranıyla sonuçlanabilir;
_ TC, kullanılan iletim protokollerine göre seçilmelidir. Transfer protokolleri daha yeni teknolojiler (4G veya 5G) tercih edilmelidir.
_ RF-EMF'ye maruz kalmayı azaltmak için, takmak için boyun tasması yerine sırt tasması kullanılabilir; TC’nin baş (beyin ve gözler) ile mesafesi artırılır böylece doz hızı (SAR değeri) önemli ölçüde azaltılabilir. Ancak kediler için sırt tasması kullanımının riskleri şimdiye kadar araştırılmamıştır
_ TC’nin pilinin bitmesi veya arızalanması durumları için, Evcil hayvan çipi (resmi kayıt, hayvan adı ve evcil hayvanın kimlik numarası) her zaman mevcut olmalıdır.
_ Hayvanlar, TC takılmış tasma kullanımına alıştırılmalıdır
Kısaltmalar: TC; Takip Cihazı. RF: Radyofrekans. EMF: Elektromanyetik Alan. RF Yayan Cihazlar: Wi-Fi Modem, Televizyon, Bilgisayar, Fön Makinası, Mikrodalga vb.
Kaynak: Tracking Devices for Pets: Health Risk Assessment for Exposure to Radiofrequency Electromagnetic Fields – Viyana Veteriner Fakültesi, 2021
Araştırmada görüldüğü üzere cihaz tasmaya takıldığı ve tasma beyne ve gözlere çok yakın olduğu için etkilenme riski mevcut. Ben cihazı sürekli kullanmak yerine riskli zamanlarda, örneğin evden uzakta olduğum veya tatile gittiğim dönemlerde kullanmaya karar verdim. Bunun için de öncelikle kedileri Airtag takılmış tasmalara alıştırmam gerekiyor; cihaz bir kedi için büyük ve ağır, doğru taşıma aparatını seçmeli ve doğru tasmada kullanmalısınız. Metal kemerli deri tasmalar her zaman için en sağlıklı tasmalardır, bu tasmalarda bile tasmayı gevşek taktığınızda tasmanın çeneye geçme ihtimali her zaman vardır. Airtag’i metal halkalı aparat ile takmak da çeşitli kesik, yırtık ve yaralanmalara neden olabilir. Kedilerin cihazı yutma olasılığı düşük olsa da, köpeklerin ve çocukların yutma riski mevcut, böyle bir durumda acilen tıbbi yardım almalısınız. Cihaz pilinin uygun olmayan koşullarda patlama riskini; düşme-sürtünme, ıslanma, aşırı soğuk-sıcak gibi koşullarda bozulma riskini ve doğru olmayan tasma ve aparatla kullanım sonucu cihazın kaybolma riskini de hesaba katmalısınız. Peki dostlarımızı takip etmek için güvenilir bir yöntem yok mu? Var tabi ki, GPS’li izleyiciler hayvan türlerine uygun şekilde tasarlandığı için (kediler için küçük ve hafif, köpekler için iklim şartlarına dayanıklı) en uygun takip sistemidir fakat Türkiye’de çeşit açısından ve GPS izleme altyapısı açısından sıkıntılar var; uygun cihazı yurtdışından almanız gerekiyor, SIM kart ile kullanmanız gerekiyor, maliyeti fazla ve güvenilirliği yüksek değil. Bu nedenle ülke koşullarında en uygun izleme sistemi Apple Airtag gibi görünüyor. Son olarak size Airtag’in avantaj ve dezavantajlarından kısaca bahsedeyim:
Apple Airtag’in iyi çalıştığı durumlar:
-Hayvanınızı evde bulmak istediğinizde
-Hayvanınızı bahçede bulmak istediğinizde
-Hayvanınızı yakınlarda (mahalle, sokak, balkon vb) bulmak istediğinizde
-Yakınlarda birçok Apple cihazı olan alanlarda hayvanınızı bulmak istediğinizde
Apple Airtag’in işe yaramadığı durumlar:
-Orman gibi yakınlarda Apple cihazı bulunmayan geniş alanlarda hayvanınızı bulmak istediğinizde; bu durumda “kayıp” modu bile işe yaramıyor
-Hayvan hareket halinde iken
Apple, Airtag’in hayvan ve çocuk takibinde kullanılmasını tavsiye etmiyor tekrar hatırlatmak isterim. Bunun nedeni cihazın hareket halinde düzgün çalışmaması. Airtag ile nokta atışı konum bulabilmek için Iphone 11 ve üzeri cihaz kullanmanız gerekiyor, Airtag Iphone 6 ve üzeri modeller tarafından destekleniyor.
Burcu Kumbay, Ziraat Yüksek Mühendisi – Veteriner Teknikeri
14.02.2023
